Menkul Kıymetler Borsası Nedir?
Menkul Kıymetler Borsası (Stock Exchange) hammadde, menkul, döviz veya türevleri gibi emtia, mal, eşya benzeri ticari ürünlerin düzenli bir ortamda alınıp satıldığı bir havuzdur. Dünyanın en büyük borsaları aşağıda yer aldığı gibidir;
- New York Borsası
- BATS Borsası
- Nasdaq
Menkul Kıymetler Borsası Nasıl Ortaya Çıkmıştır?
Menkul kıymetler borsasının kökenleri 16. yüzyılda bulunabilir. O dönemde Van der Beurse ailesi, Belçika’nın küçük Bruges köyünde İtalyan tüccarlarla ilk iş toplantılarını düzenleyerek bugün bildiğimiz borsanın temelini attı.
Elbette sermaye takası daha önce de vardı, ancak bilinen ilk işlemleri Van der Beurse aileleri gerçekleştirdi ve bu nedenle “Borsa” adı soyadından geliyor. Bu ilk işlemler, yavaş yavaş, şimdi bir borsa piyasası olarak anladığımız şeye dönüştü. Bir borsa, şirketlerin dış sermayeyi artırmak için de kullanabilecekleri bir öz sermaye piyasasından başka bir şey değildir.
Borsaların Avantajları Nelerdir?
Menkul Kıymetler Borsası, tüm ticari işlemleri oldukça düzenlenmiş ve standartlaştırılmış bir şekilde gerçekleştirebilme avantajını sunar. Bu nedenle bir hisse alıcısı, neye bulaştığını ve borsadaki fiyatın nasıl ortaya çıktığını tam olarak bilir. Fiyatlar yalnızca arz ve talep tarafından belirlenir ve bu nedenle herkes için şeffaf ve farkedilir niteliktedir. Ek olarak, döviz ticaretini çok daha güvenli hale getirecek olan farklı düzenlemeler mevcuttur.
Borsaların bir diğer avantajı, yüksek standartlaşma dereceleridir. Bu standardizasyon, işlem maliyetlerinin düşük tutulabilmesini sağlar. Alıcılar ve satıcılar arasındaki işlemler, günde milyonlarca kez standartlaştırılır ve bu bir alıcının her işlem için bir satıcı aramak zorunda kalmasından çok daha az maliyetlidir.
Değişim Yeri ve Finansman Aracı Olan Borsa
Menkul Kıymetler Borsası, öncelikle yatırımcılar için bir takas yeri olarak aracılık eder. Belirli seviyede elinde bulunan menkul kıymetleri satmak isteyen bireysel veya kurumsal yatırımcılar, belirli oranda menkul kıymetleri almak isteyen yatırımcılarla muhatap olur. Bir değişim yeri olarak hizmet etmektedir ve değişim işlemi için adil bir fiyat belirlemede önemli bir role sahiptir.
Borsa, şirketler için bir finansman aracı olarak da hizmet edebilir. Bir şirket öz sermayesini daha dayanıklı hale getirmek isterse, yatırımcılarına şirket hisselerinden bir kısmını satabilir. Böylece şirkettin aktiflerinde bulunan hisse senetleri ile para karşılığında değişim meydana gelir. Bu değişim, değişim dışında da gerçekleşebilir. Bunun için halka arz gerekmektedir.
Halka Arz Nasıl Yapılır?
İlk halka arz, nispeten karmaşık, ancak aynı zamanda IPO (İlk Halka Arz) olarak da adlandırılan oldukça standart bir süreçtir. Menkul Kıymetler Borsasında halka arz yapabilmek için 5 adet adım bulunmaktadır.
İlk Adım; Devreye Alma
İlk adımda Anonim Şirket olan olarak faaliyetlerini yürüten bu Tüzel Kişilik, bir veya daha fazla yatırım bankasını içine kapsar. Bu yatırım bankaları daha sonra elden gelen en adil şekilde hisse senedi piyasa fiyatını veya tanıtım fiyatını belirleyebilmek için şirketi değerlendirir.
İkinci Adım: Yol Gösterisi
Bir sonraki adımda, bankacılar şirketin yönetim kurulu ile birlikte bir yol gösterisi düzenlerler. Bu yolculuk sırasında bankacılar ve şirketin yönetim kurulu daha büyük yatırımcıları ziyaret eder. Bunu yaparken, yatırımcıları şirkete çekmeye çalışır.
Üçüncü Adım: Teklif Turu
Sonra ilk tur teklifler var. Bu ihale turunda, yatırımcılar bir blok hisse satın almak isteyip istemediklerini ve eğer öyleyse, hangi fiyattan ve ne ölçüde almak istediklerini belirtirler. Yatırım bankası daha sonra tüm teklifleri toplar ve şirket ile görüşerek hangi hisselerin hangi yatırımcıya verilmesi gerektiğine karar verir.
Dördüncü Adım: Tahsis
En iyi senaryoda, bu tur teklifler aşırı talep edilir. Bu, şirketin hisselerine gerçekte piyasaya sürülen hisselerden daha fazla talep olduğu anlamına gelir. Böylelikle bankalar ve şirket, en yüksek fiyatı teklif eden yatırımcıları seçme lüksüne sahiptir.
Beşinci Adım: Hisse Senedi Ticareti
Ancak tüm hisseler tahsis edildiğinde ve daha büyük hisse blokları bankalara ve yatırımcılara dağıtıldığında gerçek borsa ticareti başlar. Bu tarihsel andan itibaren şirket hisselerini Menkul Kıymetler Borsasında bankalar aracılığı ile kolayca alıp satmak mümkündür. Bu arada, yeni halka açılan şirketin sabah zili çalma ayrıcalığına sahip olması ve böylelikle işlem gününün açılışını başlatması bir gelenektir.
Yatırımcılar tarafından toplanan sermayenin tamamı halka arzdan sonra şirketin öz kaynağına kaydedilir. Daha sonra borsada alınan ve satılan şirketin hisselerinde gerçekleşen ticaret artık şirketin öz sermayesini etkilemez. Yatırımcılar arasında saf bir hisse değişimidir.
